Bebek Annesi

Çocuklarda en sık karşılaşılan şikayetlerden biri olan ishal, genellikle hafif geçirilir ve kısa sürer; fakat bazen bu durum, özellikle bebeklerde ciddi bir sorun olabilir. Tedavi edilmediği takdirde ölüme kadar sebebiyet verebilen bu hastalığa karşı bilinçli olmak şarttır. Memorial Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Doç Dr. Onur Kutlu, “ Çocuklarda ishal ve sıvı kaybı” hakkında bilgi verdi.

İshal (diyare) belirtileri nelerdir?

Bir çocuk normalden daha sık dışkılıyorsa ve dışkı kıvamı bozuk ve sulu ise ishal olmuş demektir. İshalle birlikte ateş, iştahsızlık, bulantı, kusma, mide ağrısı, kramp ve dışkıda kan ya da mukus (sümük) görülebilir.

Nasıl bulaşır?

İshal mikrobu insandan insana özellikle de çocuktan çocuğa çok kolay bulaşır. Genellikle, tuvalet temizliğini tam olarak öğrenememiş küçük çocuklar arasında çok kolay yayılır. Her tuvalete gittikten ve bebeklerin bezini değiştirdikten sonra; yemek hazırlamadan ve yemeden önce ellerin dikkatlice yıkanması sayesinde bulaşma önlenebilir.

İshalin sebepleri olur?

İshale sebep olan birçok farklı mikrop vardır. Genellikle ishale virüsler sebep olur (Rotavirüs, Norwalk, Astro virüs vs.) ve bu durumda antibiyotikle tedavi edilemez. Bazen de ishale bakteriler sebep olur. Bu bakteriler arasında Campylobacter, Salmonella, Shigella ve Escherichia coli sayılabilir. Bazı bakteriyel ishaller antibiyotikle tedavi edilebilir fakat genellikle bakteri belirlenene kadar çocuk zaten iyileşmeye başlamış olur.

Sıvı yoksunluğunun belirtileri nelerdir?

Su ve tuzlardan oluşan vücut sıvılarının kaybedilmesi sıvı yoksunluğuna (dehidratasyona) neden olur. İshal olduklarında ve kustuklarında çocuklar vücutlarındaki tuzun ve sıvının büyük bir kısmını kaybedebilirler ve vücutları kısa zamanda susuz kalabilir. Bu özellikle bebeklerde ve 1-3 yaş arası çocuklarda çok tehlikeli olabilir. Tedavi edilmezse ölüme sebebiyet verebilir.

Sıvı yoksunluğunun işaretleri nelerdir?

• Daha az idrara çıkma (24 saat içinde 4 seferden az altını ıslatması)
• Aşırı susama
• Gözyaşı olmaması
• Cildin, ağzın ve dilin kuruması
• Kalp atışlarının hızlanması
• Gözlerin çökmesi
• Cildin grimsi bir renkte olması
• Bebeğin kafasında bıngıldağın yumuşak ve içeri çökmüş olması.

Sağlıklı bebekler zaman zaman kusabilir ya da dışkıları sulu olabilir; bu her seferinde çocuğun sıvı yoksunu olduğu anlamına gelmez.

İshal gerektiği şekilde tedavi edilmezse ne olur?

İshal çocuğun vücudunda su ve tuz kaybına neden olduğundan gerektiği şekilde tedavi edilmezse tehlikeli olabilir. Kaybedilen sıvılar kısa sürede yerine konmazsa çocuk sıvı yoksunluğuna girer ve hastaneye yatırılması gerekebilir.

Ağızdan sıvı yerine koyma (oral rehidratasyon) tedavisinde kullanılan sıvılar nelerdir?

Bunlar şeker, tuz ve su ihtiva ettikleri için şeker elektrolit sıvılarıdır ve ŞES olarak isimlendirilirler. Çocuğunuz kusuyor olsa bile bu sıvılar bağırsaklardan emilebilir. Önemli olan sık sık ve az miktarlarda ŞES verilmesidir. Çocuk normal şekilde içebilmeye başlayınca yavaş yavaş verilen miktar artırılabilir.

Bu ürünler eczanelerde sulandırmayla hazırlanacak toz preparatlar halinde satılırlar. Kullanıma hazır hale getirebilmek için 1 litre kaynatılmış-ılıtılmış su ile karıştırılmaları gerekmektedir. Hazırlanan sıvılar ağzı kapalı olarak tutulmalı, vermeden önce her seferinde karıştırılmalı ve 24 saatte bir yeniden hazırlanmalıdır.

İshal nasıl tedavi edilir?

İshali olan çocuk çok çabuk sıvı kaybeder. Şeker elektrolit sıvıları (ŞES), ciddi ishal durumlarında çocuğun sıvı dengesini sağlamak ve hafif ishal durumlarında da kaybedilen sıvıları yerine koymaya yardımcı olmak amacıyla kullanılabilir.

Çocuk istedikçe emzirilmelidir ve ŞES aşağıdaki şekilde verilmelidir; eğer mama veriliyorsa mamaya fazladan su eklenmesine gerek yoktur.

Eğer emzirilmiyorsa çocuğa yiyecek, içecek verilmeye devam edilmelidir ve ORS (ishal için özel hazırlanmış sulandırılacak toz) aşağıdaki şekilde verilmelidir:

İlk 4 saat

• Eğer çocuk ŞES’i içmek istemezse, damlalıkla veya kaşıkla vermeye çalışılmalıdır.

• Eğer çocuk kusarsa, yiyecek içecek verilmemelidir fakat ORS verilmelidir. Kusma durana ve çocuk normal şekilde içebilmeye başlayana dek her 10-15 dakikada bir 15 ml (bir yemek kaşığı) ŞES vermek uygundur.

4-6 saat içinde kusma durmazsa çocuk hastaneye götürmelidir!

4-24 saat arası: İyileşme süreci

• İshal azalana dek şeker elektrolit sıvısı verilmeye devam edilir.

• Kusma azaldığında, çocuğun normal beslenmesinde aldığı anne sütü, mama, süt ya da yemeğini az ve sık olarak yemesi (çocuğun yaşına göre) çok önemlidir.

Genellikle 24-48 saat sonra normal beslenme düzenine geçilebilir.
İlk etapta dışkılama sayısı artabilir (günde artı bir ya da iki kez). Dışkının normal formuna dönmesi 7-10 gün (bazen daha da uzun) sürebilir. Bu bağırsak iyileşme sürecinin bir parçasıdır.

İshali olan veya kusan çocuğa ne verilmemelidir?

Meyve suyu, kolalı, şekerli içecekler, şekerli çay, ya da pirinç çorbası vermek doğru değildir. Bu sıvılardaki su, şeker ve tuz oranı uygun değildir ve çocuğunuzun ishalini daha kötü yapabilir.

Reçetesiz ilaçları kullanmadan önce doktora danışmalıdır.

Eğer ishal çok ciddiyse sade su verilmemelidir. Sade su içmek kan şekerinin ve kandaki sodyum seviyesinin düşmesine neden olabilir.

Ne zaman doktora başvurulmalıdır?

Aşağıdaki durumlarda doktora başvurulmalıdır:

• 6 aydan küçük bebeklerde ishal görülürse
• Siyah renkte dışkı ya da dışkıda kan görülürse
• 4-6 satten daha fazla süredir çocuk kusuyorsa
• Çocuğun -koltuk altından- ateşi 38.5°C (101.5°F) üzerindeyse
• Yukarıda sayılan sıvısız kalma belirtileri görülürse

İshal ya da karın ağrısı 5-7 gün devam ederse uzmanlar ishal geçinceye kadar laktozsuz süt ya da mama kullanılmasını önerebilir.
Çocuğun bezi değiştirildikten sonra elleri dikkatlice yıkamak enfeksiyonun başkalarına bulaşmasını engelleyecektir.